خاورمیانه همه چشمها به ترکیه
ترکیه برای بازکردن جای خود در منطقه دست به بازیهای جدیدی میزند. به
نوشته استراتفور، ترکیه در سال جدید سعی خواهد کرد بیش از گذشته در مرزهای
خود قدرتش را اعمال کند. ترکیه مدعی است آماده میشود تا در ائتلاف
غربی فعالیت بیشتری علیه داعش داشته باشد. در این بین، ترکیه مانع از قدرت
گرفتن کردها در شمال سوریه میشود و همچنان میخواهد یک منطقه امن ایجاد
شود. تضاد منافع و اهداف روسیه و ترکیه محدودیتهایی برای آنکارا بهوجود
میآورد.
تضعیف داعش
در سال جدید داعش ضربههای کاری در عراق و سوریه خواهد خورد. سرکردههای
داعش برای پوشاندن ضعفهای خود اجرای عملیاتهای تروریستی در غرب و
خاورمیانه را شدت میدهند. همانطور که حملات پاریس و امریکا نشان داد افراد
وابسته به داعش عاملان اصلی نا آرامی در غرب خواهند بود. پیشبینی میشود
گروههای افراطی و تروریستی با مشاهده ضعفهای داعش رقابت شدیدی را
برای تبدیل شدن به رهبر جدید شبکههای افراطی آغاز کنند. این گروهها
عمدتاً در شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان و غرب آفریقا حضور دارند.
مرحله بعدی جنگ یمن
انصارالله، ارتش یمن و گروههای مردمی سعی خواهند کرد در مذاکره با حامیان
عبدربه منصور هادی، رئیس جمهوری مستعفی، راهی برای پایان جنگ بیابند. اما
حمایت عربستان و ائتلاف عربی تحت رهبری آن، ادامه دخالت نظامی بر آتش جنگ
میدمند. البته تلفاتی که نیروهای ائتلافی میدهند باعث فرسوده شدن توان
آنها میشود. از سوی دیگر، وخامت اوضاع سبب میشود تا جدایی طلبان جنوب
درخواستهای بیشتری برای استقلال داشته باشند.
بازگشت ایران به بازار نفت
پس از توافق هستهای، نفت ایران بهتدریج به بازار باز میگردد. ایران
دستکم پانصد هزار بشکه نفت بیشتر به بازار میفرستد. به نوشته استراتفور،
احتمال نمیرود بازگشت نفت ایران به بازار باعث شود که عربستان تولید نفت
خود را کاهش دهد. شاید در نهایت عربستان مجبور شود که در نیمه دوم سال 2016
بخشی از سیاست خود را اصلاح کند. کشورهایی مانند امارات و کویت بهدلیل کم
جمعیت بودن میتوانند تا مدتی با پایین بودن بهای نفت کنار بیایند اما
عربستان با کسری بودجه بیشتری مواجه خواهد شد.
بقای اسد
نقشه راهی با حمایت شورای امنیت سازمان ملل جهت برقراری آتش بس و صلح در
سوریه تدوین شده است. روزنامه فایننشال تایمز پیشبینی کرده که بشار اسد در
طول سال 2016 رئیس جمهوری سوریه خواهد ماند. حضور نظامی روسیه در سوریه،
به تقویت اسد کمک کرده و در عین حال، روسیه و امریکا با یک جدول زمانی 18
ماهه برای انتقال قدرت در سوریه توافق کردهاند. بهنوشته فایننشال تایمز،
حتی اگر طرح روسیه و امریکا و قطعنامه شورای امنیت اجرایی شود بشار اسد در
قدرت ماندنی خواهد بود.
اروپا
حرکت فرانسه و آلمان به راست
2016، سال انتقال سیاسی در فرانسه و آلمان است. هر دو کشور آماده میشوند
تا یک سال بعد در 2017 انتخابات برگزار کنند. آلمان و فرانسه به سمت
ملیگرایی بیشتر و دوری از همگرایی در اتحادیه اروپا حرکت میکنند. بنیاد
وحدت در اروپا که بر محور آلمان – فرانسه استوار شده است شکاف برمیدارد.
آلمان با پیشنهادهای اروپا مبنی بر تعمیق همگرایی در قاره سبز مخالفت
میکند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، به دلیل افزایش اختلافها میان اعضای
محافظهکار و ترقیخواه دولت ائتلافیاش تحت فشار قرار میگیرد. انتخابات
منطقهای ماه مارس آزمونی برای حزب دموکرات مسیحی مرکل است. اگر حزب مرکل
نتایج ضعیفی به دست آورد، درخواستها برای استعفایش بیشتر خواهد شد. مرکل
تاکنون تحت برخی فشارها مانع از ورود آزادانه مهاجران به آلمان شده و این
روند ادامه مییابد.
بحران ادامهدار یونان
دولت آلکسیس سیپراس، نخستوزیر یونان، با دو مشکل اساسی روبهرو خواهد
بود: ضعف سیاسی و ناآرامی اجتماعی. اقتصاد یونان در سال 2016 رشد ناچیزی
پیدا میکند اما آمار بیکاری بالا خواهد بود. از این رو، اعتراضات مردمی و
اختلافهای داخلی در دولت بیشتر میشود که در نهایت دولت را وادار میکند
تا از سرعت اصلاحات بکاهد. در چنین شرایطی، سقوط دولت سیپراس بعید نخواهد
بود، بویژه آنکه وی از اکثریت پارلمانی ضعیفی برخوردار است.در صورت سقوط
دولت سیپراس، احتمالاً یک دولت تکنوکرات سرکار خواهد آمد یا یک دولت
ائتلافی تشکیل میشود که قدرت اجرایی بیشتری دارد در این میان، تهدید اصلی
در یونان بدهی و بازپرداخت بدهی خارجی نیست بلکه ناآرامی اجتماعی است. مردم
یونان بیش از پیش با اصلاحات درخواستی وامدهندگان مخالف هستند و این
مخالفت را در خیابانها نشان میدهند.
لرزش و لغزش دولتها
در پرتغال، دولت ائتلافی چپگرایان برای ماندن در قدرت با مشکل مواجه
میشود و احتمال برگزاری انتخابات زودهنگام وجود دارد. در اسپانیا نیز
احزاب چهارگانه پیروز در انتخابات 20 دسامبر، هفته اول سال 2016 را صرف
مذاکره برای تشکیل دولت ائتلافی میکنند. در نهایت دولتی ائتلافی تشکیل
میشود اما طبق گزارش بنیاد استراتفور، به دلیل بیگانگی احزاب با دولت
ائتلافی، روند تصمیمگیری در اسپانیا کند خواهد بود.
معمای انگلیسی
یکی از مهمترین مسائل سال 2016 همهپرسی انگلیسیها درباره ماندن در
اتحادیه اروپا یا رفتن از آن است. این همهپرسی یا اواخر سال جاری میلادی
یا اوایل سال بعد برگزار میشود. اتحادیه اروپا برخی شروط انگلیس برای
ماندن را میپذیرد اما برخی شروط دیگر مانند کاهش مزایای گروهی از مهاجران
را قبول نمیکند. دیوید کامرون، نخستوزیر انگلیس، سعی خواهد کرد هر
نتیجهای را یک پیروزی برای خود عنوان کند. با توجه به شرایط جاری، اگر در
سال 2016 یک همهپرسی برگزار شود انگلیسیها رأی به ماندن در اتحادیه
خواهند داد.
موج تازه مهاجرت
چرخه ورود مهاجران به اروپا تکرار خواهد شد. در فصل زمستان به دلیل سرما و
هوای بد، مهاجران کمتری به سمت اروپا میروند اما در فصول بعد این روند
شتاب بیشتری میگیرد. کشورهای بالکان که در مسیر عبور مهاجران قرار دارند
با مدارا و شکیبایی کمتری با آوارگان برخورد میکنند. انتظار میرود که
اتحادیه اروپا محدودیتهای سختگیرانهتری بر تردد آزاد اعمال کند. گروهی از
مهاجران مسیرهای تازهای پیدا میکنند. بنابراین، خشونتها و برخوردهای
کندی با مهاجران صورت میگیرد.
خشم و هیاهوی روسیه و غرب
در دو سال گذشته، بنبست و تنش میان روسیه و غرب عامل مؤثری در شکلدهی به
نظام جهانی بوده است. بنابر گزارش استراتفور، احتمال میرود این رویارویی
در 2016 هم ادامه یابد و اما تقابل و یا همکاری دو طرف از حوزهای به حوزه
دیگر در نوسان خواهد بود.
جنگ میان دولت غربگرای اوکراین و مخالفان
موردحمایت روسیه در شرق اوکراین یک مناقشه لاینحل باقی میماند. از همین
رو، یک راهحل نهایی در اوکراین دور از دسترس باقی میماند، غرب تحریمها
علیه روسیه را حفظ میکند. غرب و روسیه به رزمایشهای نظامی خود ادامه
میدهند. اگرچه درگیری مستقیم نظامی رخ نمیدهد اما دو طرف بر قابلیتهای
تدافعی و بازدارندگی خود میافزایند.در فصل دیگری از اختلافات غرب و روسیه،
مسکو به حمایت از نظام بشار اسد در روسیه ادامه میدهد که این امر بر
پیچیدگیها در مناسبات روسیه با ترکیه، امریکا و اروپا میافزاید. در این
تقابل، اقتصاد برای روسیه در اولویت قرار میگیرد تا از فشار، تحریمهای
غرب بکاهد. روسیه در سال جدید میلادی سعی میکند در میان شرقیها مشتریان
بیشتر برای انرژی خود پیدا کرده و آنها را جایگزین غربیها کند.
امریکایشمالی و امریکای لاتین سرنوشت امریکا
پیش بینی روند مبارزات انتخابات ریاستجمهوری امریکا بسیار دشوار است.
انتخابات 4 نوامبر بحث اصلی در بسیاری از رسانهها و محافل امریکا و دنیا
خواهد بود. در طیف جمهوریخواهان بن کارسون و دونالد ترامپ چهرههای جنجالی
بودهاند اما به نظر نمیرسد که کاندیدای نهایی حزب باشند. در آن سوی میدان
و به نوشته روزنامه گاردین، هیلاری کلینتون شانس بیشتری دارد که کاندیدای
نهایی دموکراتها باشد. احتمال دارد که سرانجام تد کروز از جناح جمهوریخواه
و هیلاری کلینتون دو رقیب اصلی باشند اما موانع و حوادث پیش بینی نشده
زیادی انتظار آنها را میکشد. رئیسجمهوری که بر سر کار خواهد آمد نسبت به
باراک اوباما مواضع شدیدتر و قاطعانهتری در قبال تحولات بینالمللی اتخاذ
خواهد کرد.
روسف در مخمصه
دیلماروسف، رئیسجمهوری برزیل، در کابینه و در حزب کارگران با بحرانهای
زیادی دست و پنجه نرم میکند. کابینه و حزب درگیر رسوایی مالی هستند و
بازیهای المپیک بار مالی زیادی بر دولت وی تحمیل میکند. با گذر زمان و
افزایش رکود، حمایت در کنگره و در میان افکار عمومی از وی کم میشود. روند
استیضاح روسف تا کمتر از 40 روز دیگر شروع میشود. سقوط وی دور از انتظار
نیست.
سال بد ونزوئلا
حزب سوسیالیست ونزوئلا با از دست دادن اکثریت پارلمانی و در شرایط پرتورم
اقتصادی، سال سختی خواهد داشت. نیکولاس مادورو، رئیس جمهوری، شاهد خواهد
بود که وضعیت معیشت مردم بدتر خواهد شد و کمبود مواد غذایی مردم را به
اعتراضات تازه وادار خواهد کرد. فشار اپوزیسیون در پارلمان هم بیشتر
میشود.
آسیاقدرت و ضعف چین
شی جینینگ همین ماه سومین سال حضورش در دفتر ریاست جمهوری را تکمیل
میکند. او خود را به عنوان رهبری قاطع نشان داده که به دنبال تحکیم جایگاه
جهانی چین است. مبارزه او با فساد مقامات دولت وحزب کمونیست ادامه
مییابد. اوج قدرت نظامی چین را با رزمایشی در ماه سپتامبر نشان
خواهد داد که در آن پرتابگرهای موشکهای هستهای در میدان تیان آنمن پکن به
نمایش درمیآید. البته او نیاز دارد که توان اقتصادی چین را نیز تقویت
کند. سقوط بازار بورس در ماههای گذشته یکی از چالشهایی است که در آینده
نیز ممکن است دامنگیر چین شود.آنچه نشان از کاهش تنش ندارد ادعا و
زورآزمایی چین و شماری از همسایگان بر سر جزایر مورد مناقشه است.
افغانستان در جستوجوی صلح
طالبان صرفاً با اقدام نظامی سرکوب نمیشود. لذا کشورهایی مانند چین و
پاکستان که از تبعات از سرگیری شورشها نگران هستند پیگیر و میانجی مذاکرات
میان دولت کابل و طالبان خواهند بود. اما عواملی نظیر تشتت و ناهماهنگی در
صف طالبان مذاکرات صلح را با مخاطره مواجه میکند و انتظار نمیرود
مذاکرات سودبخشی انجام شود. افزون بر این، ورود داعش به افغانستان
چشمانداز تاری پیش روی این کشور قرار میدهد.
آفریقاباز هم ترور
نیجریه با بوکوحرام، سومالی با الشباب و الجزایر با بهای پایین نفت روزهای
دشواری را سپری خواهند کرد. در لیبی تشکیل دولت وحدت ملی فدای اختلافات
گروههای رقیب خواهد شد. داعش از خلأ قدرت استفاده کرده و لیبی را مقر
فرماندهی خود در شمال آفریقا قرار میدهد. داعش از شهر سرت حملات بیامانی
را در آفریقا سازماندهی خواهد کرد.ایران